Maandag 18 april 2022
Overveen – Haarlem – Overveen
Om kwart voor acht staan we op. Zo te horen wordt Marioepol gebombardeerd, dat wil zeggen de staalfabriek (het schijnt een gigantisch groot complex te zijn), waar een Oekraïense eenheid zich heeft verschanst. Ook schuilen er zo’n 1.000 tot 2.000 burgers in de schuilkelders onder de fabriek. De ‘finale’ Russische aanval op oost Oekraïne is nog niet begonnen. Wil Poetin eerst Marioepol veroveren om troepen vrij te maken om elders in te zetten? Mogelijk probeert hij met een succes het moreel van de Russische troepen wat op te vijzelen, want dat schijnt niet zo best te zijn.
Ok, eerst het ontbijt. Of ik een gebakken eitje wil? Uiteraard, op het gekookte eitje ben ik uitgekeken.Om tien uur rijden we weer naar De Appelaar. Teylers museum is hier zowat om de hoek. Kijk, daar is het. Die man en die vrouw zijn van Teylers, ze staan gewoon een beetje van de zon te genieten. Prima toch! Met onze museumkaart en de online geboekte (gratis) tickets kunnen we vlot naar binnen. We zijn niet de enigen, maar druk is het ook niet.
Gewoon gezellig dus.We geven ons meteen op voor de rondleiding om kwart voor elf. Dan gaan we dingen zien, die de ‘gewone’ museumbezoekers niet te zien krijgen.
Eerst maar een stukje tekst uit de ontvangen folder ter introductie.
ONTDEK HET MUSEUM
Kom verder, leuk dat je er bent. Deze rondleiding brengt je in nog geen 45 minuten langs de hoogtepunten van het museum. Kijk vooral ook naar de zalen en hun inrichting.
Het gebouw is een museumstuk op zich, een tijdmachine. Teylers is nog steeds zoveel mogelijk een daglichtmuseum. Op zonnige dagen is een heel ander museum te zien dan op donkere.
TEYLERS, HET MUSEUM VAN DE VERWONDERING
Treed in de voetsporen van Napoleon, Einstein en al die anderen die hier hun ogen uitkeken. Teylers opende zijn deuren in 1784 en is nu bekend als het eerste museum van Nederland met een collectie die uniek is in de wereld. Hier werden kunst én wetenschap gestimuleerd en werden de aarde en het leven in kaart gebracht. Door stenen en fossielen te bestuderen, door met natuurkundige instrumenten proeven te doen, en door boeken en kunst te verzamelen. Bijna alles wat je hier ziet, was ooit een werkcollectie. De objecten waren er niet alleen om bewonderd te worden, ze waren er vooral om nieuwe ontdekkingen te doen. Teylers was een plek om je eindeloos te verwonderen.
En dat is het nog steeds.
Het museum dankt zijn bestaan aan Pieter Teyler (1702-1778), een rijke Haarlemmer.
Hij vond het belangrijk om kennis over kunst en wetenschap onder burgers te verspreiden voor een betere maatschappij. Met het fortuin dat hij naliet kon het museum in fasen worden gebouwd en de collecties aangekocht.
Eerst één van Nederlands beroemdste natuurkundigen.Ok, we beginnen in de maar liefst twee fossielenzalen. Bij de opening van deze vleugel in 1885 waren dit hypermoderne zalen. Het was de tijd waarin onderzoek naar het ontstaan van soorten, inclusief de mens, voor opschudding zorgde. Darwins nieuwe evolutietheorie was in strijd met het scheppingsverhaal van de Bijbel, een schok. Veel van de fossielen die hier te zien zijn, kwamen voor in discussies over het ontstaan en de ontwikkeling van het leven.Ik laat een aantal teksten (soms nog met de schrijfmachine getypt of handgeschreven!) en een aantal foto’s voor zichzelf spreken.Toen het museum in 1784 openging, stond de Grote Elektriseermachine in de Ovale Zaal. Dit was ‘big science’: het grootste wetenschappelijke instrument van zijn tijd, bedoeld om een zo groot mogelijke elektrische kracht op te wekken, de eigenschappen te doorgronden en haar tot nut te maken. De spanning kon oplopen tot maar liefst 300.000 volt en ontlaadde zich met grote vonken. Het ontwerp van museumdirecteur Van Marum paste helemaal bij Teylers: individuele onderzoekers konden zo’n machine nooit zelf bekostigen. Het museum trok hiermee de aandacht van de internationale wetenschap.
En van beroemde bezoekers, onder wie Napoleon in 1811. In het Lorentz Lab staat een werkende replica.Inmiddels zijn we aangekomen in de Ovale Zaal. Nou, een imponerend geheel, dat is mij wel duidelijk. Tja, er staan hier tientallen instrumenten, maar helaas ontbeer ik van de meesten de kennis om te begrijpen wat de onderzoekers hiermee beoogden.Dit is de Kleine Zaal.En dit is de keuken.Het originele testament van Pieter Teyler ligt op tafel. Sowieso een lijvig document.Pieter Teyler was een zeer veelzijdig mens.Hier nog een vertrek in het voormalig woonhuis van Pieter Teyler.Er hangen hier nog enkele stichtelijke teksten.Mooi, het is bijna kwart voor elf. We melden ons voor de rondleiding, we zijn met zo’n 20 personen. Helaas, de naam van de (zeer deskundige) rondleider ben ik vergeten. We lopen naar de verdieping en bekijken deze ronde zaal.Daarna volgt deze zaal met de namen van beroemde natuurkundigen in het rond.Tjonge, in deze collegezaal heeft zelfs Albert Einstein gedoceerd. Het verhaal gaat dat de chauffeur van Albert de lezing zo vaak had aangehoord dat hij aan Albert voorstelde om het zelf te doen. Albert was toen nog niet zo bekend, dus het gezelschap volgde de deskundige lezing met aandacht. Helaas viel de chauffeur door de mand toen er vragen werden gesteld.Kijk, onze rondleider spreekt ons toe. Als iemand zijn naam weet, houd ik mij aanbevolen.De bibliotheek bevat een ongelooflijke hoeveelheid boeken en tijdschriften.Van de verdieping kunnen we de Ovale Zaal bekijken.Ik meen dat deze fraaie beeldjes in het trappenhuis te zien zijn.Ok, de rondleiding zit erop, tijd voor de KMA, die we nuttigen in het museumcafé.We gaan weer verder, want we hebben nog niet alles gezien. Om te beginnen een boek met allemaal tekeningen van vogels.Het topje van de Mont Blanc, nou ja, gevonden beneden de eeuwige sneeuw.Dit is het Numismatisch Kabinet: munten zijn een betaalmiddel. Penningen zijn kleine kunstwerken in metaal die worden gemaakt om bepaalde personen te eren of gebeurtenissen te herdenken. Pieter Teylers eigen collectie vormt de basis. Het is de oudst bewaard gebleven particuliere penningverzameling in Nederland.Dit is een bijzondere, het is de penning over de vrede van Breda. Vorsten, veldslagen en vredes werden vaak op penningen vereeuwigd. Bij dit miniatuur kunstwerk uit 1667 liep het anders. Het is de enige penning ooit die een oorlog veroorzaakte. Je ziet de Nederlandse Maagd, met een voet op de Nijd. In dit monsterlijke wezen meende de Engelse koning Karel II zichzelf te herkennen. Hij las daaronder ook nog de tekst ‘Mala Bestia’ (ondier). Dat was de druppel.Ik meende dat het Teylers museum uitsluitend instrumenten en boeken betreffende ‘natte-his’ (zo noemden wij toentertijd op school het vak natuurkunde) bevatte, maar er zijn ook twee schilderijenzalen. We beginnen met de eerste. Om het kunstklimaat te verbeteren en kunstenaars te helpen weer het niveau van de Gouden Eeuw te bereiken, kocht Teyler vanaf de jaren 1820 eigentijdse schilderkunst aan. Speciaal daarvoor werd in 1839 deze Schilderijenzaal geopend, de eerste museumzaal voor eigentijdse kunst in Nederland. Naar de mode van die tijd hangen de wanden helemaal vol.
Ik laat de teksten en de schilderijen voor zichzelf spreken.De Tweede schilderijenzaal bevindt zich aansluitend aan de Eerste. De Eerste Schilderijenzaal was meer een studiezaal. Deze Tweede zaal, uit 1893, oogt als een Parijse salon. Hij laat de veranderde smaak zien, ook in de veel rustiger ophanging van de schilderijen. Hier mocht iedereen achterover zitten in het pluche en genieten van mooie kunst.
Ook nu weer laat ik de teksten en de schilderijen voor zichzelf spreken.Hm, ’t is bij halfdrie. We hebben het gezien, sowieso is Teylers museum een aanrader!
We tikken in de parkeergarage weer dik 18 Euro af. Ach, het is maar Europees geld en gelukkig geen Nederlands geld. Onderweg naar Loetje rijden we langs diverse grachtjes. Ai, alles wat kan varen, vaart.
Tegen drieën bereiken we Loetje. Het terras (sowieso een prachtig terras!) zit zo goed als vol. Zin om daar tussen te gaan zitten hebben we niet. Tenslotte heeft onze kamer een balkon en daar is het op de loungebank (in het zonnetje met een glas rode wijn) prima uit te houden. Even rust na deze toch wel vermoeiende dag.
Om vijf uur uiteraard het journaal. Nou ja, de Russische opmars vanuit het oosten is nog niet begonnen. Tja, die Russische generaal weet dat hij maar één kans heeft.
Sowieso moet de logistiek tiptop in orde zijn, anders staan de eenheden na een halve dag zonder munitie en brandstof. Om over de voeding maar te zwijgen. Ook de afvoer van gewonden en doden moet goed geregeld zijn, anders gaat dit ten koste van het moreel. Als die generaal het goed geregeld heeft, staat achter de eerste aanvalsgolf (in het jargon ‘echelon’) een tweede, derde enz. gereed om zodra de opmars stokt, het gevecht over te nemen. Dat volgende echelon moet dan ‘doorschrijden’, het is nogal een ‘dingetje’ om dat goed te laten verlopen. Als het niet goed gecoördineerd is, dan zouden eigen eenheden onder vuur kunnen worden genomen door eigen troepen. Dat heet ‘broedermoord’ of op zijn deftigs ‘fratricide’.
Denk ook aan de verbindingen. Zijn alle radio’s getest? GPS’n voorzien van de juiste kaarten en geüpdatet? Beschikt elke commandant over een set stafkaarten (voor de zekerheid)? Zijn de codes om de eigen posities door te geven (fratricide!) bekend? Is van alle (wapen)systemen de functiecontrole uitgevoerd en zijn defecten gemeld en hersteld? Zijn alle wapens ingeschoten? Is het bij- en herladen onder alle omstandigheden beoefend? Zijn de gevechtsplannen tot op de enkele man bekend? Zijn de horloges gelijk gezet? Ok, dit is maar een gedeelte uit mijn boekje ‘pienter’. U ziet, simpel is het allemaal niet en het kost allemaal veel tijd.
Maar ja, mijn beste Russische generaal, hoe langer u wacht, des te meer tijd hebben de Oekraïners om de verdediging optimaal voor te bereiden.
Om halfzes gaan we aan tafel. We krijgen een prima plekje in de hoek. Het is niet druk, maar een half uurtje later loopt het restaurant behoorlijk vol. Gezellig!
Staat Loetje goed bekend? Dat moet wel!
Als voorgerecht Jamón Ibérico met rucola, olijven en zongedroogde tomaatjes. Een glas wijn erbij, gewoon een prima voorgerecht.Als hoofdgerecht Loetje’s Hamburger, gegrilde rundvleesburger met tomaat, augurk, kaas en gebakken uienringen. We hebben er nog extra friet met mayonaise en gemengde salade met spekjes bijbesteld. Orchideetje is voor de Tonijnbiefstuk gegaan (geen foto). Ai, prima, maar eigenlijk wel een beetje veel. We krijgen het niet op!Een nagerecht kan er echt niet meer bij. We kunnen thee bereiden op de kamer, maar hier bestellen is wel makkelijker.Om halfacht lopen we naar de kamer en om acht uur het journaal. De aanval is nog steeds niet ingezet. Wij maken het niet zo laat, ik ga er niet op wachten.