Zondag 13 maart 2016
Bethlehem – Jeruzalem – Bethlehem
Om zeven uur staan we op en genieten om halfacht het ontbijt. Daarna brengt Laila ons weer naar het rendez-vous. Nou, we zijn niet de enigen die een busreis gaan maken. Zouden deze middelbare scholieren (?) iets leuks gaan doen? Iets met studie?
Ai, sommige meisjes zijn westers gekleed en anderen traditioneel mét hoofddoek. Eén dame gaat achter het stuur zitten. Rijdt zij de bus? Nee, ’t is maar een grapje. Even na half negen vertrekken we richting Jeruzalem. Onderweg passeren we de Hinon-vallei, die van de hel, maar dat zal bekend zijn. Vandaag gaan we opnieuw Jeruzalem bezoeken en we beginnen met het Tempelplein.
Op de kaart staat het tempelplein rechtsonder aangegeven en het beslaat toch een hele ‘hap’ in Oud-Jeruzalem. We stappen uit bij de Jaffa-poort, die bevindt zich uiterst west op het kaartje. Sommigen willen eerst nog pinnen, dat kan hier. Achteraf gezien hadden we meteen door moeten lopen naar het Tempelplein en op een later moment moeten pinnen.
Het is door de straatjes van Oud-Jeruzalem nog een hele tippel naar de Westwall, gelukkig is het niet druk. Kijk, de Westwall ofwel de Klaagmuur. Ze zijn beton aan het storten, zondag is gewoon de eerste werkdag van de week in Israël. Tja, wij zitten in Nederland (Europa) nog steeds met de ‘erfenis’ van Keizer Constantijn, die bepaalde dat de rustdag op zondag valt.
De koepel van de El Aqsa moskee is goed te zien, evenals de loopbrug waar we zometeen overheen moeten om bij het Tempelplein te komen. Overigens, voor niet-moslims is dit ook de enige mogelijkheid om op het Tempelplein te komen. En dit is de loopbrug, druk oogt het niet. Zojuist ben ik door de security gegaan, ze deden niet moeilijk. Dit meisje is even vrij, de hele dag op je benen staan valt echt niet mee. Oh ja, je mag geen wapens, of wat daarvoor door kan gaan, meenemen naar het Tempelplein en ook de Bijbel en dergelijke is verboden. Ai, wat blijkt – en dat is een echte tegenvaller – over tien minuten moeten we het tempelplein verlaten, want dan begint het gebed in de moskee. Vanmiddag om vier uur zijn we weer welkom. Hoor ik dat goed? Dan nemen ze wel ruim de tijd voor het gebed. Eerst plaats ik hier een stuk tekst uit mijn vorig Israël verslag (2014):
Het Tempelplein is geopend op zaterdag t/m donderdag van 8.00 tot 11.00 uur en van 13.30 tot 15.00 uur (om 16.00 uur moeten de laatsten het Tempelplein verlaten hebben), gesloten op vrijdag (en zaterdag?) en islamitische feestdagen. Tijdens de viering van de ramadan is het Tempelplein geopend van 8.00 tot 11.00 uur. De verschillende heiligdommen op het plein zijn tijdens momenten van gebed (’s winters van ongeveer 11.30 tot 12.30 uur en zomers van ongeveer 11.00 tot 13.30 uur) tijdelijk gesloten voor niet-islamieten.
Het Tempelplein is voor toeristen alleen toegankelijk via de houten brug die vanaf de klaagmuur omhoog voert naar het tempelterrein. U betreedt dan via de Mograbipoort ofwel de Poort van de Moren het Tempelplein. De Tempelberg is van beslissende betekenis geweest voor de loop van de geschiedenis van de stad Jeruzalem en is heilig voor zowel joden als moslims.
Op deze plek wilde Abraham op bevel van God zijn zoon Izaäk offeren aan de Heer en hier richtte hij een altaar op. Statenvertaling:
Genesis 22:15 ‘Toen riep de Engel des HEEREN tot Abraham ten tweeden male van den hemel;
Genesis 22:16 En zeide: Ik zweer bij Mijzelven, spreekt de HEERE; daarom dat gij deze zaak gedaan hebt, en uw zoon, uw enige, niet onthouden hebt;
Genesis 22:17 Voorzeker zal Ik u grotelijks zegenen, en uw zaad zeer vermenigvuldigen, als de sterren des hemels, en als het zand, dat aan den oever der zee is; en uw zaad zal de poort zijner vijanden erfelijk bezitten.’
In plaats van zijn zoon Izaäk mocht Abraham een ram offeren. Nog steeds blaast men op joodse feestdagen op de ramshoorn (sjofar) om deze gebeurtenis te gedenken. De klank van de sjofar zal volgens de joodse godsdienst ook de komst van de Messias aankondigen. Toen de nationale held koning David (± 1004 – 960 voor onze jaartelling) Jeruzalem tot hoofdstad van het land maakte, kreeg hij van de profeet Gad de opdracht om op deze plek een altaar voor de Heer te bouwen. Hiertoe kocht hij van koning Arauna de top van de berg Moriah voor het bedrag van 50 zilverstukken. Vervolgens bouwde hij het altaar op de dorsvloer, het rotsplateau onder de huidige Rotskoepel.
Zijn zoon Salomo liet op deze zelfde plek de Eerste Tempel bouwen, in Foenicische stijl.
2 Kronieken 3:1 ‘En Salomo begon het huis des HEEREN te bouwen te Jeruzalem, op den berg Moria, die zijn vader David gewezen was, in de plaats, die David toebereid had, op den dorsvloer van Ornan, den Jebusiet.’
Een belangrijk ritueel object in deze tempel was de gouden menora, de bekende zevenarmige kandelaar. Bovendien plaatste men hier de ark des verbonds. Koning Salomo liet tevens een fraai paleis bouwen, dat ‘het woud van Libanon’ werd genoemd, vanwege de zuilen van cederhout die hij uit Libanon importeerde. In 587 voor onze jaartelling werd de tempel door de troepen van de Babylonische koning Nebukadnezar verwoest.
Toen ± 50 jaar later de joodse ballingen mochten terugkeren bouwden zij de Tweede Tempel. In de 500 jaar die daarop volgden werd het Tempelplein omringd door muren en torens. Herodes de Grote (37 – 4 voor onze jaartelling) vergrootte en verfraaide het plein tot zijn huidige vorm, een rechthoekig plein met een grootste lengte van 486 meter en een grootste breedte van 317 meter. Het geheel werd omgeven door een versterkte muur met tien torens. Herodes liet de bestaande tempel zo goed als afbreken en vervangen door een nieuw gebouw, hoger en indrukwekkender dan het vorige. Tegenwoordig staan er op het Tempelplein 4 minaretten, 6 fonteinen, 10 poorten, 10 koepels en 25 waterbakken.
Veel belangrijke gebeurtenissen in het leven van Jezus vonden plaats bij de tempel. Hier joeg Hij de geldwisselaars en de handelaars van het Tempelplein. In 70 na onze jaartelling werd de Tweede Tempel verwoest door de binnenstormende Romeinse troepen van Titus. Keizer Hadrianus liet in 136 op de plek waar eens de tempel had gestaan een tempel voor de Romeinse god Jupiter bouwen, die tweehonderd jaar later in opdracht van keizer Constantijn (306-337) werd neergehaald. Hij liet er een Byzantijnse kerk bouwen.
Vier jaar na de dood van de profeet Mohammed namen de Arabieren de stad Jeruzalem in bezit.
OK, snel een foto maken, de El Aqsa moskee mag ik – als niet-moslim – sowieso niet in. Nou, het lijkt wel een openluchtmuseum, hier staan heel wat archeologische vondsten. Eerst maar weer een stuk tekst uit mijn vorig Israël verslag (2014):
El Aqsa Moskee
Tegen de zuidelijke muur van het Tempelplein staat de grootste en belangrijkste moskee van Jeruzalem. Deze El Aqsa Moskee ofwel de ‘Verre Moskee’ (d.w.z. ver van Mekka) met haar fraaie zilveren koepel werd oorspronkelijk gebouwd tussen 709 en 715. De moskee heeft het zwaar te verduren gehad. Tweemaal werd het gebouw met de grond gelijk gemaakt door een zware aardbeving (in 747 en 1036). De huidige 82 meter lange en 55 meter brede moskee kwam in de 14e eeuw gereed. Tussen 1938 en 1943 renoveerde men het gebouw; de nieuwe zuilen uit Carreramarmer werden geschonken door de Italiaanse dictator Benito Mussolini, het nieuwe plafond werd betaald door koning Faroek van Egypte. Op vrijdag 20 juli 1951 werd koning Abdullah van Trans-Jordanië, de grootvader van koning Hoessein van Jordanië, bij het betreden van de moskee vermoord. Tijdens de Zesdaagse Oorlog (1967) werd het gebouw door een granaat geraakt en in 1969 stak een geesteszieke Australiër de moskee in brand. Volgens zijn zeggen had hij hiertoe opdracht gekregen van God. Na de brand zou hij koning van Jeruzalem worden. De brand richtte aanzienlijke schade aan, waarbij onder andere een 12e-eeuwse houten preekstoel verloren ging. De vloer van de ruime gebedshal is afgedekt met tapijten.
Zes rijen marmeren zuilen ondersteunen het dak; tegen de zuilen zitten gelovigen de koran te lezen. Kleurrijke glas-in-loodramen, geometrische figuren, mozaïekwerk en spreuken uit de koran completeren het beeld van de El Aqsa Moskee. Helaas is de binnenzijde van de El Aqsa Moskee sinds 2001 niet meer voor niet-moslims toegankelijk.
We sprinten naar de Rotskoepel. Er zijn al heel wat moslims op de been.
En dit is dan de Rotskoepel. Is deze voor niet-moslims nog te bezoeken? Sowieso moeten we ‘opzouten’, zo gebiedt een min of meer geüniformeerde man, dus een bezoek zit er niet in. Opnieuw een stuk tekst uit mijn vorig Israël verslag (2014):
De Rotskoepel (Dom van de Rots ofwel Qubbat es Sakhra)
De Byzantijnse kerk moest op haar beurt plaats maken voor de Rotskoepel (Dom van de Rots ofwel Qubbat es Sakhra), een islamitisch heiligdom. Volgens de overlevering steeg de profeet Mohammed vanaf de rots Moriah ten hemel met zijn gevleugelde witte paard Burak (El Burah ofwel de bliksem). De engel Gabriël toonde hem zeven verschillende hemelen, waar hij grote godsdienstige figuren uit het verleden ontmoette, onder andere Adam, Johannes, Jezus, Jozef, Mozes en Abraham. Uit deze hemelen bracht Mohammed de vijf gebeden mee. Kalief Omar plaatste hier in 638 een eenvoudige houten moskee; vandaar dat men dit dominerende bouwwerk abusievelijk nog vaak de ‘moskee van Omar’ noemt. Kalief Abd el-Malik verbouwde enkele tientallen jaren later (tussen 687 en 691) de toenmalige moskee tot de huidige Rotskoepel. De Rotskoepel is sindsdien het op twee na (de Kaaba te Mekka en de moskee te Medina) belangrijkste heiligdom van de islam, slechts onderbroken door een korte periode van heerschappij door de kruisvaarders.
Zij hadden de Rotskoepel van 1099 tot 1187 in gebruik als een kerk ter ere van Jezus, de ‘Templum Domini’. In wezen is de Rotskoepel geen moskee, maar een gedachtenis-monument. Het werd en wordt niet gebruikt als moskee. Het schitterende achtzijdige heiligdom heeft een opvallende gouden koepel met een diameter van 26 meter.
De restauratie van deze koepel (op kosten van koning Hoessein van Jordanië) kwam in 1996 gereed. De koepel reikt tot een hoogte van 54 meter boven de rots. Deze 15 bij 12 meter metende rots ligt midden in het met prachtig mozaïekwerk uitgevoerde bouwwerk en is de feitelijke top van de berg Moriah, die als middelpunt van de wereld wordt beschouwd. Volgens de moslims stroomt diep onder de rots het water van de zondvloed, want dit is tevens de plek waar volgens hen de ark van Noach strandde. Op de rots (rechts van de ingang) staat een voetafdruk waarvan men zegt dat het die van Mohammed is; bij de rots staat een kabinet met daarin een zilveren kistje waarin als relikwie een paar haren uit de baard van de profeet bewaard worden. Het traliehek rondom de rots stamt uit de tijd van de kruisvaarders, terwijl de statige marmeren zuilen die de koepel ondersteunen, uit Byzantijnse kerken en Romeinse gebouwen zijn gehaald. Andere delen van de huidige Rotskoepel dateren uit de 11e en de 14e eeuw. Als versieringen zijn wonderschone arabesken in bloemachtige motieven en verzen uit de koran aangebracht. Op de vloer liggen kostbare rode tapijten. Links van de zuidelijke poort staat de mihrab, een ronde nis in de muur die de ‘richting naar Mekka’ (kibla) aangeeft. Ongeveer vanaf deze plek voert een trap omlaag naar een grot onder de rots. Hier komen tweemaal per week de zielen van gestorvenen in gebed bijeen. De vier hoeken zijn vernoemd naar Elia, Abraham, David en Salomo. De kleine nis, links van de trap, is van oorsprong waarschijnlijk een mihrab.
Pal oost van de Rotskoepel staat de Kettingkoepel. Opnieuw een stuk tekst uit mijn vorig Israël verslag (2014):
De Kettingkoepel (Qubbat es-Silsile)
Aan de oostzijde van de Rotskoepel staat een verkleinde uitgave van het heiligdom, de Kettingkoepel (Qubbat es-Silsile). Hier werden de schatten van kalief Abd el-Malik bewaard. De naam van deze koepel zou verband houden met een ketting die koning Salomo in zijn gerechtshof had opgehangen. Bij een eedsaflegging moest men de ketting aanraken. Als men meineed pleegde liet een schakel van de ketting los! Ik zie nog een optrekje mét plaquette. Het is de Dome of Joseph. Tja, ik heb geen idee wat dit voorstelt. Een hekwerk, een koepel en een muur. Ai, daar komt onze ‘would be’ bewaker aanlopen. De tijd dringt! ‘Hier de trap af’, wijst hij. Deze trap dus. Onze bewaker is ons gevolgd. Of is dit zijn broer? Links op de foto is nog een gebouwtje zichtbaar met een stenen koepel. Wat zou dit zijn? OK, we hebben het Tempelplein bezocht, zij het extreem kort.
Toine wil ons graag nog wat laten zien, dus volgen we hem. Borden staan er genoeg, toch is het tamelijk lastig om je weg te vinden in Oud-Jeruzalem. Zo te lezen hebben ze hier betere koffie dan bij de Starbucks. Het zal wel Arabische koffie zijn, die heeft de Starbucks niet eens. Uiteraard schiet ik deze foto uit de heup. De politieagente heeft dat niet in de gaten, ze is gewoon ‘alert’. Ook deze foto schiet ik uit de heup terwijl ik compleet de andere kant uitkijk. Waarom de politieagent zijn wapenstok trekt (of wegsteekt) is mij niet duidelijk. Dat zag ik uiteraard pas later. Het is even na tienen, toch heb ik stellig de indruk dat het twee jaar geleden veel drukker was. Zelfs met hoofddoek kun je er best heel trendy bijlopen. Hier zijn de Bassins de Bethesda. Zijn we hier al eerder langsgelopen? In elk geval gaan we nu naar binnen. Als ik het me goed herinner moest er toegang worden betaald. De tuin ziet er goed uit. Maar eerst gaan we kijken bij de Anna Kerk. We hebben een folder ontvangen, hieruit distilleer ik de volgende tekst:
‘Toen de Kruisvaarders uit Jeruzalem verdreven werden, lieten zij meer dan 30 kerken achter, die zij gedurende hun verblijf gebouwd hadden. De Anna kerk die het best bewaard bleef, is één van de mooiste voorbeelden van hun bouwstijl. De kerk werd gebouwd in Romaanse stijl door de vrouw van Koning Boudewijn I in 1100 na onze jaartelling. Ze is gebouwd boven het onderaards gewelf, dat vereerd wordt als de geboorteplaats van Maria in het huis van haar ouders Joachim en Anne. Na zijn overwinning op de Kruisvaarders veranderde Saladin de kerk in een school voor Islamitische theologie.
In 1856, na de Krim-oorlog, schonk Sultan Abdul Majid de kerk aan Napoleon III, als beloning voor zijn hulp in die oorlog. De kerk werd gerestaureerd en aan de Witte Paters gegeven.’ Er treedt een zanggroep voor ons op, dat klinkt lang niet slecht. Kijk, dit lijkt mij een altaar, met daarnaast een fresco. En dit moet het gewelf zijn. OK, we gaan verder buiten kijken. Er is hier een plattegrond, maar ik lees verder uit de folder:
‘Het badwater Bethesda is slechts enige meters van de Stefanuspoort verwijderd en ligt binnen de muren van Jeruzalem.
Vroeger bevond het zich nog buiten de noordelijke stadsmuur. Het badwater lag toen dichtbij de Schaapspoort, die toegang gaf tot de Tempel. Het was destijds het verzamelpunt voor zieken, kreupelen en gebrekkigen, die geloofden, dat het badwater geneeskrachtig was.
Het badwater, bedolven onder het puin van eeuwen, werd grotendeels door de Witte Paters uitgegraven. Zij ontdekten, dat de vijver rechthoekig van vorm was, ongeveer 120 meter lang, 70 meter breed en 8 meter diep, omringd door zuilengangen aan alle vier zijden en weer afgescheiden door een vijfde zuilengang.
Dit bevestigt de beschrijving van Johannes, die zegt, dat het bad vijf zalen (= zuilengangen) had. Eén van de baden werd gebruikt voor het wassen van de schapen, die geofferd werden in de nabije Tempel.
Restanten van een vijfde-eeuwse Byzantijnse basiliek werden eveneens ontdekt. Deze basiliek werd in 614 door de Perzen verwoest. De Kruisvaarders bouwden een kapel op de ruïnes van de basiliek. De gevel en de hoofdingang van deze kapel zijn nog steeds zichtbaar boven de overblijfselen van de vijver.’ Ik maak een handvol foto’s. Het is zeer indrukwekkend natuurlijk, maar om hier echt van te kunnen genieten moet je misschien wel archeoloog zijn. Daarna lopen we door naar de Notre Dame de Sion oftewel het Klooster van de Zusters van Sion. Het klooster dateert uit 1860 en het bevat ook de resten van het Struthion, een oud reservoir waar regenwater van de daken in stroomde. Het waterbekken was oorspronkelijk bedekt met een plaveisel van steen.
Ik maak opnieuw een aantal foto’s, het probleem is dat het hier ontzettend donker is.
Er hangen een aantal informatiebordjes. Deze zijn te lezen, maar om te fotograferen is het te donker. OK, ik krijg sowieso een goede indruk wat er hier in het verleden gebouwd is. In deze lijst bevindt zich een steen waarin markeringen zijn gekrast. Mogelijk hebben Romeinse soldaten hier een (dobbel?)spel gespeeld. We lopen de Sion Basiliek in. Voor een Basiliek ziet het interieur er wel sober uit. Zullen we iets nuttigen bij het Armeens restaurant? Het is al over twaalven!
Hier links is het. Ai, hier hebben we de vorige reis ook iets genuttigd. Zie ik verderop een rij Israëlische vlaggen? Inderdaad, het lijkt op een Israëlische nederzetting midden in de Islamitische wijk. En wat doet het Armeens restaurant op deze locatie? Er is in de Oude stad ook een Armeense wijk.
In elk geval, hier is het Armeens restaurant. Het restaurant bevindt zich pal naast Statie III. Hier valt Jezus voor de eerste maal. Ik weet niet waar dat in de Bijbel staat, ik heb het in elk geval niet kunnen vinden. Nou ja, het plaatje is duidelijk. Er hangt hier een plaquette die herinnert aan de Armeense genocide die vanaf april 1915 heeft plaatsgevonden. Mogelijk meer dan één miljoen Armeense en Syrische christenen zijn het slachtoffer geworden van de Ottomaanse geheime dienst. Deze misdaad wordt tot op heden door de Turkse regering ontkend. Pizza is hier de specialiteit, maar wij houden het bij een broodje Falafel. OK, wij gaan de straat weer op. Het is inmiddels drukker geworden en er zijn meer winkeltjes open. Dit is statie 6, waar Veronica het gezicht van Jezus heeft afgedroogd. Dit is statie 7. Hier valt Jezus voor de tweede maal. Tja, de nering maakt de doorgang smal. We bereiken de ‘Cardo’. Er hangen informatiebordjes, wel zo makkelijk. Hier heeft het wel iets weg van een galerie. Zo moet de tweede tempel er zo ongeveer hebben uitgezien. Hm, wat doen die militairen daar? Een officier staat iets uit te leggen. Sommige ‘uitslovers’ maken aantekeningen. Het lijken me rekruten toe die een uitstapje hebben in Jeruzalem. Hier ligt opnieuw een stukje ‘Cardo’. Ik heb sterk de indruk dat deze jongeman vandaag zijn ‘bar mitzwa’ viert. Heeft hij een spiksplinternieuw gebedskleed gehad? Het is vandaag zondag, meestal wordt bar mitzwa op donderdag of maandag gevierd. Voor meisjes heet het ‘bat mitzwa’. Het betekent letterlijk: ‘zoon/dochter van het gebod’. Wanneer een Joodse jongen de leeftijd van 13 jaar bereikt, wordt hij verantwoordelijk onder de joodse wet. Op dat moment wordt de jongen een bar mitzwa en zijn niet langer zijn ouders, maar is hijzelf verantwoordelijk voor het volgen van de mitzwot (de geboden), tradities en ethiek van het joodse leven. Meisjes zijn bat mitzwa bij het bereiken van de leeftijd van 12 jaar. De traditie om de bar/bat mitzwa te vieren stamt uit de Middeleeuwen. Sindsdien is het gebruikelijk tijdens de verjaardag een gedeelte uit de Torah te zingen. Soms mag de bar mitzwa ook een gedeelte van de gebedsdienst leiden. Het feest wordt vaak gevolgd door een feestmaaltijd. Ook seculiere joden vieren een bar/bat mitzwa vaak uitgebreid. Niet door het zingen van de Torah, wel door een onvergetelijke verjaardag op touw te zetten. (Bovenstaande tekst ‘bar/bat mitzwa’ is afkomstig uit de reisinformatie van de reisorganisatie ‘Harel’).
Hier is de Beit El Kabbalist Yeshiva gevestigd. De kabbala is een joods religieus systeem dat beweert inzicht te geven in de goddelijke natuur. Ik maak een foto van de voordeur, alle poorten van Oud-Jeruzalem zijn weergegeven. Om de hoek is nog een mooie deur te zien. Tja, helaas hangt er geen vertaling bij deze fraaie plaquette. Toine stelt voor om het Archeologisch museum te bezoeken. Daar zijn we nog nooit geweest, dus gaan we mee. Ai, het is hier tamelijk donker. Waarom doen ze dat nu? OK, ik laat de teksten – voorzover leesbaar – en de foto’s voor zichzelf spreken. Sowieso is het een interessant museum. Iets verder is het museum van het Verbrande Huis. Gezien de tijd laten we een bezoek aan dit museum achterwege. Ook het Beit Yaakov museum slaan we over. Voor de duidelijkheid, we bevinden ons hier in de Joodse wijk. Dit is een bijzonder fraaie deur. Helaas krijg ik hem er niet helemaal op en voor de plaatsing van de fish-eye op de camera ontbreekt de tijd. Kijk, verderop is de Jaffa poort. Toch zit het er nog niet op, Toine weet nog een min of meer ‘verstopte’ Grieks-orthodoxe kerk. Hier is de ingang, je zou niet zeggen dat er hier een kerk is gevestigd. Een plaquette is er wel. Ai, het is tamelijk donker in de kerk. De foto’s zijn gemaakt met ruim een volle seconde uit de hand. De volgende keer moet ik beslist een statief meenemen (soms is het niet toegestaan die te gebruiken). Toch maar de foto’s, ondanks dat ze tamelijk ‘bewogen’ zijn.
Een mooie kerk is het sowieso. Het is nog geen halfvier, maar in dit zijstraatje is de loop er een beetje uit. Vanaf de Jaffa poort lopen we naar het Israël Religious Action Center (IRAC).
Onderweg maak ik nog wat foto’s van (fruit)bomen. Tegen vieren zijn we bij het IRAC waar we welkom worden geheten door Dalit. Ze is van Nederlandse afkomst, maar heeft al sinds lang geen Nederlands meer gesproken. Ik moet bekennen, het ging een beetje langs me heen, we hebben er een vermoeiende dag opzitten. Ik volsta met de informatie die we van Maaike hebben gekregen.
Israel Religious Action Center, IRAC, http://www.irac.org/
De publieke en juridische belangenbehartiging van de hervormingsbeweging in Israël, IRAC, werd opgericht in 1987 met als doelstelling het bevorderen van het pluralisme in de Israëlische samenleving en de verdediging van de vrijheid van geweten, geloof en religie.
Momenteel is IRAC de meest vooraanstaande burger- en mensenrechtenorganisatie in Israël die zich concentreert op de vraagstukken van religie en staat. Ook is IRAC de toonaangevende Joodse organisatie die pleit namens een brede inclusieve Israëlische democratie, waarbij ze de belangenbehartiging van sociale rechtvaardigheid inbrengt met de spirituele energie en het humane wereldbeeld van progressief jodendom.
☆
Bijdrage groepslid …
☆
Om kwart voor zes stappen we in de bus die ons terugrijdt naar het Arab Educational Institute in Bethlehem. Daar spreken we de dag van gister en vandaag door. Hier vlakbij is een souvenirwinkeltje. Daar gaan we nog even kijken. Helaas, kerstkaarten hebben ze niet en het overige laten we hangen. Om acht uur stappen we bij Laila in de auto en een kwartiertje later zijn we thuis. De kip met rijst staat al gereed. Hoewel, het is helemaal geen rijst, maar iets anders. Sowieso smaakt het goed. Na een beker thee gaan we te bed.